Izvor: Tanjug / Glas Srpske

​BEOGRAD - Čaša cara Dušana i tanjir patrijarha Arsenija IV neki su od izuzetnih predmeta koji se mogu vidjeti na izložbi "Između trpeze i sofre. Metalne posude od 13. do 19. vijeka u zbirkama Narodnog muzeja Srbije (NMS)".

- Izložba u NMS-u  je idealna prilika, s obzirom na praznike kada se većina nas okuplja oko svojih trpeza, da se dođe i vidi kako su nekada u prošlosti izgledale gozbe, kakvo je posuđe  -  rekla je Tanjugu kustoskinja Ivana Lemkul.

Autorke izložbe, koja traje do 7. aprila u NMS-u, muzejska savetnica Branka Ivanić, viša kustoskinja Nataša Cerović i Lemkul odabrale su 81 posudu, čaše, tanjire i drugo, koje su sakupljane tokom perioda od 150 godina.

Lemkul je istakla da je metalno posuđe u prošlosti bilo stvar prestiža i sredstvo za isticanje statusa i klasne pripadnosti vlasnika, prije svega ono od plemenitih metala, poput srebra.

Prema njenim riječima, veliki broj izloženih posuda je ukrašen i pozlatom i vrlo bogatom dekoracijom, a najstariji primjerci datiraju iz početka 13. vijeka.

Izložba sadrži i veliki broj predmeta iz 14. i 15. vijeka, a osim srebrnih, predstavljene su i posude od obojenih metala, bronze, bakra, olova i mesinga, koje su korišćene svakodnevno kako za posluženje hrane, tako i za njeno čuvanje.

Na izložbi "Između trpeze i sofre" mogu se vidjeti predmeti gotovo identični onima koji su i danas u upotrebi u pripremi hrane, poput kotlića ili avana, a Lemkul je dodala da se neke posude, poput srebrnih čaša, više u principu ne koriste.

-Od antike je bilo ustaljeno da se za piće, za nazdravljenje, koriste naročito srebrne posude, dosta plitke za naše današnje shvatanje čaša - kaže Lemkul.

Dodaje da mi danas, kada kažemo čaša mislimo na staklene, duboke posude, a da su u srednjem vijeku korišćene plitke srebrne i zlatne čaše kojima se nazdravljalo u svečanim prilikama.

Prema njenim riječima, takav je primjer srebrne pozlaćene čaše cara Dušana (1308-1355), nađene u crkvi u Drenovi, opština Kavadarci, u Sjevernoj Makedoniji.

-Na dnu ima predstavu dvoglavog orla, koja je okružena natpisom „U Hristu Bogu blagoverni car Stefan“ i takođe je ukrašena motivima hrastovog lista, koji je karakterističan i za gotičku umetnost  - istakla je kustoskinja.

Izložba pokazuje, između ostalog, tanjir sa imenom patrijarha Arsenija IV Jovanovića Šakabente (1698-1748), predvodnika Druge seobe Srba, srebrnu čašu "smjernog Sergija" iz 17. veka, nekada u riznici manastira Dečani i čašu sa predstavama fantastičnih životinja iz 15. vijeka iz Banatske Dubice.

Lemkul je izdvojila kao zanimljivu i posudu otkrivenu na arheološkom lokalitetu Stobi u Severnoj Makedoniji, koji je čuven kao antičko nalazište, ali je ovdje izložena čaša nađena na prostoru sjeverne bazilike i datuje se u 14. vek.

-Vrlo je zanimljiva, naročito što slične primere nalazimo ne samo u drugim muzejima, već i na predstavama u fresko slikarstvu. Kao na primer, na predstavi 'Tajne večere' u crkvi Svetog Nikite kod Čučera, gde možemo videti nekolicinu primera koji ponavljaju oblik koji se može videti na čaši - rekla je Lemkul.

Neke posude su, s obzirom na vrijednost materijala i na visok nivo zanatske i umjetničke obrade, korišćene vijekovima, a Lemkul ističe primjer čaše otkrivene u selu Donji Branetići kod Rudnika.

-Na osnovu starijeg natpisa znamo da je proizvedena u 16. veku, ali drugi natpis po njenom obodu otkriva ime kasnijeg vlasnika, jeromonaha Serafima Markovića iz manastira Vraćevšnica, koji je na njoj ostavio natpis da je 1848. godine bila u njegovom vlasništvu - rekla je Lemkul.