Knjiga “Bambi: Jedan život u šumi”, austrijskog književnika jevrejskog porijekla Feliksa Saltena, objavljena je prvi put 1923. godine, a tokom jednog vijeka prošla je turbulentan put, uključujući i animiranu adaptaciju 1942. godine, koja je predložak predstavila u potpuno drugačijem tumačenju od piščeve zamisli iako mu je donijela globalnu slavu.

Čuveno lane Bambi poznato je širom svijeta kao jedan od simbola porodične animacije, glorifikacije prirode i snage ljubavi, ali Feliksov roman mnogo je mračniji i donio je dosta problema svom autoru prije nego što je stekao status klasika. Salten, i sam strastveni lovac, napisao je “Bambi: Život u šumi” nakon Prvog svjetskog rata te ciljajući na odraslu publiku izdao ga je prvo u serijalizovanom obliku u novinama 1922, a potom i kao knjigu u Njemačkoj 1923. godine, a ponovo je objavljen 1926. u Beču. Roman prati život Bambija, mužjaka srndaća, od njegovog rođenja do djetinjstva, gubitka majke, pronalaska partnera, lekcija koje uči od svog oca i iskustva koje stiče o opasnostima koje predstavljaju ljudi u šumi. Salten jeste kroz roman provukao probleme kojima je kao Jevrej bio izložen u Austriji i Njemačkoj kojom je prevladavao oštar antisemitizam nakon poraza u Velikom ratu, ali se njegov roman može tumačiti u daleko kompleksnijim tumačenjima od puke alegorije o narastajućem antisemitizmu, uključujući ekološke. psihološke i porodične motive. Čitalac u njegovoj prozi duboko osjeti užas i tjeskobu progonjenih, prevaru i okrutnost ljudske vrste, strpljenje i odanost majke svojim mladima, bijes suparnika u ljubavi, milost i usamljenost velikih prinčeva šume. U slikama koje ponekad oduzimaju dah autor crta šumu u svim njenim raspoloženjima, kao mjesto koje su oluje i vatra dovele u ludilo, bijelu i tihu pod snijegom, ili kako drveće pjeva u sebi u zoru.

Vrlo brzo stigao je i engleski prevod Vitakera Čembersa koji je objavio u Sjevernoj Americi “Sajmon & Šuster” 1928. i roman je od tada preveden i objavljen na više od trideset jezika širom svijeta. U SAD je prevod “Bambija” iz 1928. postao jako popularan te je prodat u 650.000 primjeraka do 1942. godine. Kada je Salten posjetio Sjedinjene Države kao član evropske novinarske delegacije u maju 1930, bio je srdačno dočekan zbog “Bambija” gdje god je išla delegacija. U svojoj putopisnoj knjizi Salten se ovim nije hvalio, osim kada opisuje svoju posjetu “crnačkom koledžu” u Atlanti, gdje usput spominje da su ta djeca hvalila njegove knjige. Međutim, 1936. godine nacistička Njemačka vlada je zabranila original kao političku alegoriju o tretmanu Jevreja u Evropi, a mnogi primjerci romana su spaljeni, zbog čega su originalna prva izdanja rijetka i teško ih je pronaći. Sam Salten bio je primoran da pobjegne iz nacistički okupirane Austrije u Švajcarsku, gdje je 1939. godine napisao nastavak “Bambija”, koji prati rođenje i živote Bambijevih potomaka blizanaca Genoa i Gurija. Zbog Saltenovog statusa prognanika roman “Bambijeva djeca” je objavljen u Sjedinjenim Državama 1939. godine, ali proći će godina dana prije nego što njegov novi izdavač objavi nastavak na originalnom njemačkom jeziku u Švajcarskoj. Engleski prevod nastavka smanjio je nasilje u knjizi, što je naišlo na ljutitu Saltenovu reakciju jer on nije želio da se knjiga reklamira kao dječja. Ipak, sudbina će se pobrinuti da Saltenov roman ostane jedan od vječnih simbola pop kulture na temu djetinjstva i nevinog dječjeg pogleda na svijet.

Naime, Sidni Frenklin, producent i režiser u studiju MGM, kupio je filmska prava 1933. godine, u početku želeći da napravi igranu filmsku adaptaciju djela. Odlučivši da bi takav film bio previše težak za snimanje, prodao je prava Voltu Dizniju u aprilu 1937, koji ga je adaptirao u animirani film. Dizni je odmah počeo da radi na projektu, ali je originalni roman smatran previše mračnim i tmurnim za mladu publiku na koju je Dizni ciljao pa se uvedene brojne promjene u priči.

Uveliko modifikovan u odnosu na roman, Diznijev “Bambi” je pušten u bioskope u Sjedinjenim Državama 8. avgusta 1942. godine, u momentu kada je s druge strane okeana nacistička Njemačka pokrenula “konačno rješenje” jevrejskog pitanja u vidu monstruozne državne strategije masovnog istrebljenja jednog naroda, poznate kao holokaust, pretvarajući Saltenove strahove u stvarni košmar.

S druge strane, Diznijeva verzija ozbiljno umanjuje naturalističke i ekološke elemente koji se nalaze u romanu, dajući mu lakši, prijateljskiji osećaj porodičnog filma. Dodavanje dva nova lika, zeca Lupka i tvora Mirišljavka, dva slatka šumska stvorenja, doprinijelo je da film postigne privlačnost mlađoj publici. “Bambi” je postao ogroman hit, a danas se smatra krunskim dostignućem studija “Dizni” i proglašen je za treći na listi najboljih filmova u žanru animacije u 10 najboljih klasičnih američkih filmskih žanrova.

U knjizi Bambi gubi svoju majku baš kao u filmu, tu je Falina u koju se on zaljubljuje, ali mu je ona u knjizi rođaka, a na njenom kraju oni uopšte ne žive kao srećna porodica kao u filmu. Međutim, u romanu su ubijeni i Bambijeva majka i rođak Gobo, Bambi je takođe upucan, ali ga spasava jelen za kojeg se veruje da mu je otac. Na kraju i jelen umire, tako da Bambi ostaje potpuno sam, a ne okružen porodicom. Ipak, bez obzira na Diznijevo prilagođavanje romana, mračni ton Saltenovog romana probijao se kroz animiranu sagu ostavljajući traume brojnim generacijama, koje su plakale zbog majčine smrti od strane pušaka zlih lovaca.

Film je donio kompaniji “Dizni” ogromnu zaradu kroz bioskopsku distribuciju te još veću kroz brojnu propratnu robu u vidu knjiga, slika, igračaka itd. Salten koji je prodao filmska prava za samo 1.000 dolara Ruzveltu, koji ih je potom prodao “Dizniju”, nikada nije zaradio ni novčić od čuvene animacije. Oduzeto mu je austrijsko državljanstvo od strane nacista i proveo je svoje posljednje godine prilično usamljen i očajan u Cirihu, gdje je umro 1945, poput Bambija, bez sigurnog utočišta i daleko od rodne grude. Navodno je gledao animiranu adaptaciju tri godine prije smrti, ali nije imao previše pozitivnih komentara na njen račun.

Bambi se u međuvremenu pojavio u video-igrama i animiranim serijama, pa čak i u zajedničkoj pjesmi benda “Seks pistols” i glumca Edvarda Tenpola Tjudora. Književnica Džanet Šulmen je 2000. godine objavila adaptaciju dječje slikovnice koja je sadržavala realistične slike u ulju i mnoge Saltenove originalne riječi. Tokom 2020. godine najavljeno je da je kompjuterski animirani rimejk Diznijevog filma u razvoju, a uskoro ćemo moći da vidimo i animirani horor film u kojem je Bambi “mašina za ubijanje”, jer je ovo djelo ušlo u javni domen prošle godine, nadživjevši svog autora i svoju prvobitnu sudbinu.

Sovjetski bambi

Zanimljivo je da je 1985. godine urađena filmska adaptacija na ruskom jeziku, “Bambijevo djetinjstvo”, producirana i objavljena u Sovjetskom Savezu od strane studija “Gorki film”.

Režirala ga je Natalija Bondarčuk, koja je takođe napisala scenario sa Jurijem Nagibinom, a muziku je napisao Boris Petrov. Natalijin sin Ivan Burljajev i njen suprug Nikolaj Burljajev glumili su mladog Bambija, dok je Falinu glumila Jekaterina Ličjova kao dijete i Galina Belijajeva kao odrasla osoba. Nastavak “Bambijeva mladost” uslijedio je 1986. s Nikolajem i Galinom koji su ponovili svoje glasovne uloge kao Bambi i Falina i sniman je na raznim lokacijama na Krimu, planini Elbrus, Letoniji i Čehoslovačkoj.


Glas Srpske