PIJACE U PROŠLOSTI BIJELjINE
Зелена пијаца 1959. године
Svako naseljeno mjesto ima svoju istoriju i svoje priče. Jedna od kulturno-istorijskih zanimljivosti i lijepih priča o našoj Bijeljini je i ona o njenim pijacama. Kao mjesta na kojima se kupuje i prodaje, trguje raznovrsnom robom – pijace su od davnina po pravilu zuzimale centralni prostor u naseljima, prema kojima su vodili svi putevi, odnosno ulice. Pijace su bile i ostale mjesta susretanja, prilika za razgovor, kao i mjesto gdje su se nalazila saznanja o novostima i zanimljivostima iz bliže i dalje okoline. Tako je bilo nekada u Bijeljini, a i danas je. Vrtlog ljudi i dobara, glasovi i boje koji napadaju sa svih strana, čine ove cjeline posebnim i daju im skoro obilježja kultnog mjesta.
Iako je nekoliko decenija poslije turske okupacije naših krajeva, naselje Četvrtkovište, kako se tada zvala Bijeljina, carskom naredbom od 2. avgusta 1580. godine proglašeno kasabom, što je između ostalog podrazumijevalo stalni pazarni dan i godišnji sajam, značajniji prosperitet Bijeljine počinje tek od polovine 19. vijeka kada mjesto postaje poznato po trgovini i izvozu žita, kože, vune, stoke i šljive. Opštinsko vijeće je 18. marta 1879. godine ustanovilo pazarne dane utorkom i petkom, s tim da se precizira da je utorak pijačni dan za trgovinu stokom. Godišnji sajmovi određuju se na dan Svetog Pantelejmona i dan Svetog Dimitrija.
Stočna pijaca
U drugoj polovini 19. vijeka, prije okupacije austrougarske, u Bijeljini je postojala samo organizovana prodaja stoke. Prostor za ove namjene nalazio se na tzv. Pašića meraji – neuređenom zemljištu u blizini centra zaraslom u korov i punom rupa, gdje će 1890. godine biti uređen gradski park. Odlukom opštinskog vijeća 1879. godine stočna – marvena pijaca je premještena izvan grada preko rječice Dašnice – današnja lokacija OŠ „Knez Ivo od Semberije“ i ugao ulica Neznanih junaka i Dušana Baranina. Na ovom mjestu pijaca je bila do izgradnje škole 1976. godine, kada se seli na lokaciju „Glavice“ na brčanskom putu, a odatle 2000. godine nešto dalje, na istom pravcu, u novofirmirani Agrotržni centar „Knez Ivo od Semberije“.
Bijeljinska stočna pijaca poznata je kao jedna od najvećih u sjeveroistočnoj Bosni koja prednjači obilnom i raznolikom ponudom, ali nerijetko i svojim cijenama. I pored toga, svakog pazarnog dana na pijaci je uvijek velika gužva – prodaje se i kupuje, roba se hvali i reklamira, a pored stočara uzgajivača, trgovinu uglavnom vode prekupci i nakupci kako iz okoline, tako i iz udaljenih krajeva. Pored stočnog fonda na ovoj pijaci se obavlja i kupoprodaja stočne hrane, mahom kukuruza.
Drvna pijaca
Pijaca za prodaju drveta za ogrev otvorena je prvo na nekadašnjoj Orugdžića meraji nakon 1879. godine (danas ugao ulica Dmitrija Tucovića i Solunske), odakle je kasnije preseljena na Ledinke. U poslednjim decenijama 20. vijeka drvna pijaca nije zvanično postojala, ali se prodaja drveta obavljala što u Ulici 27. marta, što na prostoru preko puta željezničke stanice. Danas se prodaja drva još uvijek obavlja u Ulici 27. marta. Očigledno je da su mnoga gradska domaćinstva i dalje zadržala peći na čvrsto gorivo. Ko zna koliko će još vremena proći pa da, vijekovima jedini ogrev, izgubi bitku sa strujom, lož uljem i ugljom. Ako je suditi po redovima kola u Ulici 27. marta, to se neće uskoro dogoditi.
Žitna pijaca
Trgovina raznim poljoprivrednim proizvodima za potrebe izvoza u Bijeljini bila je u razvoju poslednjih decenija turske uprave. Da bi unaprijedila i pojačala ove poslove nova vlast otvara tzv. žitnu pijacu u samom centru grada, pred Konakom – sjedištem sreza (danas zgrada Muzeja). Njen značaj i obim poslovanja vide se iz podataka Austrijskog dunavskog parobrodarskog društva za 1913. godinu koji govore da je u luci Bosanska Rača na brodove ukrcana 21.000 tona, a iskrcano 8.100 tona razne robe. U istoj godini promet luke u Zemunu je bio 18.000 tona ukrcane robe, a u Brčkom 12.000 tona. Žitna pijaca ostaje na prostoru između Konaka i novosagrađane zgrade opštine i malo nakon Drugog svjetskog rata.
Zelena pijaca
Do 1878. godine u Bijeljini nije postojala organizovana prodaja poljoprivrednih proizvoda, odnosno zelena pijaca. Većina stanovništva snabdijevala se ovim potrepštinama sa vlastitih posjeda ili kupovinom u susjedstvu. Sa novim vlastima došlo je do promjene situacije u gradu i novih potreba stanovništva. Austrougarski civilni i vojni aparat koji se u Bijeljinu doseljava sa porodicma, upućen je samo na kupovinu poljoprivrednih proizvoda, pa se od 1880. godine otvara i zelena pijaca u centru grada na mjestu gdje su se ukrštale glavne ulice i čaršije – Stara, Nova i Janjica čaršija (danas raskrnica kod Robne kuće).
Ovdje su početkom 20. vijeka seljanke prodavale jaja, sir izložen na listovima kupusa, kajmak iznesen u zemljanim ćasama, živad, pasulj. Švabice iz Novog Sela donosile su na prodaju mlijeko, mileram, sir, puter, grincajg – zelen za supu, špinat kojeg do tada nije bilo na pijaci, kelj, kelerabu, živad i voće. Ribu je prodavao samo jedan Jevrej koji se reklamirao sloganom „Avram Avramaći, riba, ribaći“. Muslimanske žene, u to vrijeme, naravno, nisu se bavile prodajom na pijaci nego su to činili muški članovi domaćinstva. Prodaju poljoprivrednih i drugih pijačnih proizvoda obavljali su i bijeljinski piljari i baštovani. Poslije 1945. godine novi uslovi života i planovi za razvoj grada doveli su do premiještanja zelene pijace na novu lokaciju.
Nova zelena pijaca
Poslije 1948. godine počelo je premiještanje starog harema iz centra grada zbog izgradnje stambenih blokova, a u okviru ovog plana svoje mjesto na novoj lokaciji nalazi i zelena pijaca 1957. godine. Pročelje pijace podignuto je na desnoj strani ulice Jugoslovenske Narodne Armije i sastojalo se iz dvije drvene kvadratne kule u centralnom dijelu sa kapijom, od kojih su se lijevo i desno pružala prizemna krila sa lokalima popularno nazvanim - barake. Sedamdesetih godina 20. vijeka u kulama su se nalazili kiosci za prodaju štampe i duvana, pijačni placar, a u lokalima zanatska štrikerska radnja, prodavnica metraže, i gotove tekstilne robe tzv. „jeftinoća“, „Pobjedina“ prodavnica tekstila, prehrana Zemljoradničke zadruge „Trnova“, ćevabdžinica i dr. Prostor pijace uskoro su upotpunili novoizgrađeni objekti sa bočne i zadnje strane u kojima su mjesto našle mesare, ribare i restoran. Prvobitno postavljene manje drvene tezge vremenom su zamijenjene prvo većim, stabilnijim i betonskim, a zatim i metalnim sa nadstrešnicom koje su i danas u upotrebi.
Pored prodaje voća, povrća, bijelog mrsa, živine i cvijeća pijaca je bila mjesto na kojem su se nudili i mnogi zanatski proizvodi, kao i proizvodi kućne radinosti. Sedmdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka pijaca u asortimanu dobija i različite vrste deficitarne i uglavnom švercovane robe iz evropskih zemalja. Ova tendencija nastavljena je i u devedesetim godinama, a postoji i danas. Svaki pazarni dan bio je praznik i za kupce i za prodavce. Na bijeljinsku zelenu pijacu dolazili su ljudi sa raznih strana u potrazi za svježim voćem i povrćem za spremanje zimnice. Najviše ljudi je dolazilo iz Tuzle, Sarajeva i Beograda, a mještani su na pijacu dolazili, ne samo kako bi se snabdjeli svježim namirnicama, već i zbog susreta sa poznanicima i rodbinom iz grada i okoline, zbog druženja, često nepotrebnog cjenkanja za paru ili dvije ili jednostavno da budu viđeni.
U aprilu 1992. godine porušeno je prema već odobrenom planu staro pijačno pročelje i na njegovom mjestu je izgrađeno novo sa savremenim lokalima, shodno potrebama današnjih trgovinskih i drugih uslužnih djelatnosti.
Nove bijeljinske pijace
Uz već postojeće pijace o kojima smo govorili i koje imaju višedecenijsku tradiciju u gradu vrijedi napomenuti da je pijaca automobila u Bijeljini otvorena početkom decembra 1984. godine. Razni bijeljinski buvljaci koji su poslednjih godina, moramo priznati, odigrali značajnu ulogu u snabdjevanju većine stanovništva različitom robom, priča su za sebe. Ipak, sasvim je izvjesno da će u nekom budućem vremenu i sami naći mjesto u istraživanju i tumačenju socijalno-ekonomskih i kulturno-istorijskih fenomena u razvoju Bijeljine. U istoriografiji grada i u svijesti njegovih stanovnika, bijeljinske pijace imaju nezaobilazno mjesto.
Semberija info
Iako je nekoliko decenija poslije turske okupacije naših krajeva, naselje Četvrtkovište, kako se tada zvala Bijeljina, carskom naredbom od 2. avgusta 1580. godine proglašeno kasabom, što je između ostalog podrazumijevalo stalni pazarni dan i godišnji sajam, značajniji prosperitet Bijeljine počinje tek od polovine 19. vijeka kada mjesto postaje poznato po trgovini i izvozu žita, kože, vune, stoke i šljive. Opštinsko vijeće je 18. marta 1879. godine ustanovilo pazarne dane utorkom i petkom, s tim da se precizira da je utorak pijačni dan za trgovinu stokom. Godišnji sajmovi određuju se na dan Svetog Pantelejmona i dan Svetog Dimitrija.
Stočna pijaca
U drugoj polovini 19. vijeka, prije okupacije austrougarske, u Bijeljini je postojala samo organizovana prodaja stoke. Prostor za ove namjene nalazio se na tzv. Pašića meraji – neuređenom zemljištu u blizini centra zaraslom u korov i punom rupa, gdje će 1890. godine biti uređen gradski park. Odlukom opštinskog vijeća 1879. godine stočna – marvena pijaca je premještena izvan grada preko rječice Dašnice – današnja lokacija OŠ „Knez Ivo od Semberije“ i ugao ulica Neznanih junaka i Dušana Baranina. Na ovom mjestu pijaca je bila do izgradnje škole 1976. godine, kada se seli na lokaciju „Glavice“ na brčanskom putu, a odatle 2000. godine nešto dalje, na istom pravcu, u novofirmirani Agrotržni centar „Knez Ivo od Semberije“.
Bijeljinska stočna pijaca poznata je kao jedna od najvećih u sjeveroistočnoj Bosni koja prednjači obilnom i raznolikom ponudom, ali nerijetko i svojim cijenama. I pored toga, svakog pazarnog dana na pijaci je uvijek velika gužva – prodaje se i kupuje, roba se hvali i reklamira, a pored stočara uzgajivača, trgovinu uglavnom vode prekupci i nakupci kako iz okoline, tako i iz udaljenih krajeva. Pored stočnog fonda na ovoj pijaci se obavlja i kupoprodaja stočne hrane, mahom kukuruza.
Drvna pijaca
Pijaca za prodaju drveta za ogrev otvorena je prvo na nekadašnjoj Orugdžića meraji nakon 1879. godine (danas ugao ulica Dmitrija Tucovića i Solunske), odakle je kasnije preseljena na Ledinke. U poslednjim decenijama 20. vijeka drvna pijaca nije zvanično postojala, ali se prodaja drveta obavljala što u Ulici 27. marta, što na prostoru preko puta željezničke stanice. Danas se prodaja drva još uvijek obavlja u Ulici 27. marta. Očigledno je da su mnoga gradska domaćinstva i dalje zadržala peći na čvrsto gorivo. Ko zna koliko će još vremena proći pa da, vijekovima jedini ogrev, izgubi bitku sa strujom, lož uljem i ugljom. Ako je suditi po redovima kola u Ulici 27. marta, to se neće uskoro dogoditi.
Raskrsnica između današnjeg nebodera i TC Emporium - 1959. godina
Žitna pijaca
Trgovina raznim poljoprivrednim proizvodima za potrebe izvoza u Bijeljini bila je u razvoju poslednjih decenija turske uprave. Da bi unaprijedila i pojačala ove poslove nova vlast otvara tzv. žitnu pijacu u samom centru grada, pred Konakom – sjedištem sreza (danas zgrada Muzeja). Njen značaj i obim poslovanja vide se iz podataka Austrijskog dunavskog parobrodarskog društva za 1913. godinu koji govore da je u luci Bosanska Rača na brodove ukrcana 21.000 tona, a iskrcano 8.100 tona razne robe. U istoj godini promet luke u Zemunu je bio 18.000 tona ukrcane robe, a u Brčkom 12.000 tona. Žitna pijaca ostaje na prostoru između Konaka i novosagrađane zgrade opštine i malo nakon Drugog svjetskog rata.
Zelena pijaca
Do 1878. godine u Bijeljini nije postojala organizovana prodaja poljoprivrednih proizvoda, odnosno zelena pijaca. Većina stanovništva snabdijevala se ovim potrepštinama sa vlastitih posjeda ili kupovinom u susjedstvu. Sa novim vlastima došlo je do promjene situacije u gradu i novih potreba stanovništva. Austrougarski civilni i vojni aparat koji se u Bijeljinu doseljava sa porodicma, upućen je samo na kupovinu poljoprivrednih proizvoda, pa se od 1880. godine otvara i zelena pijaca u centru grada na mjestu gdje su se ukrštale glavne ulice i čaršije – Stara, Nova i Janjica čaršija (danas raskrnica kod Robne kuće).
Ovdje su početkom 20. vijeka seljanke prodavale jaja, sir izložen na listovima kupusa, kajmak iznesen u zemljanim ćasama, živad, pasulj. Švabice iz Novog Sela donosile su na prodaju mlijeko, mileram, sir, puter, grincajg – zelen za supu, špinat kojeg do tada nije bilo na pijaci, kelj, kelerabu, živad i voće. Ribu je prodavao samo jedan Jevrej koji se reklamirao sloganom „Avram Avramaći, riba, ribaći“. Muslimanske žene, u to vrijeme, naravno, nisu se bavile prodajom na pijaci nego su to činili muški članovi domaćinstva. Prodaju poljoprivrednih i drugih pijačnih proizvoda obavljali su i bijeljinski piljari i baštovani. Poslije 1945. godine novi uslovi života i planovi za razvoj grada doveli su do premiještanja zelene pijace na novu lokaciju.
Nova zelena pijaca
Poslije 1948. godine počelo je premiještanje starog harema iz centra grada zbog izgradnje stambenih blokova, a u okviru ovog plana svoje mjesto na novoj lokaciji nalazi i zelena pijaca 1957. godine. Pročelje pijace podignuto je na desnoj strani ulice Jugoslovenske Narodne Armije i sastojalo se iz dvije drvene kvadratne kule u centralnom dijelu sa kapijom, od kojih su se lijevo i desno pružala prizemna krila sa lokalima popularno nazvanim - barake. Sedamdesetih godina 20. vijeka u kulama su se nalazili kiosci za prodaju štampe i duvana, pijačni placar, a u lokalima zanatska štrikerska radnja, prodavnica metraže, i gotove tekstilne robe tzv. „jeftinoća“, „Pobjedina“ prodavnica tekstila, prehrana Zemljoradničke zadruge „Trnova“, ćevabdžinica i dr. Prostor pijace uskoro su upotpunili novoizgrađeni objekti sa bočne i zadnje strane u kojima su mjesto našle mesare, ribare i restoran. Prvobitno postavljene manje drvene tezge vremenom su zamijenjene prvo većim, stabilnijim i betonskim, a zatim i metalnim sa nadstrešnicom koje su i danas u upotrebi.
Pored prodaje voća, povrća, bijelog mrsa, živine i cvijeća pijaca je bila mjesto na kojem su se nudili i mnogi zanatski proizvodi, kao i proizvodi kućne radinosti. Sedmdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka pijaca u asortimanu dobija i različite vrste deficitarne i uglavnom švercovane robe iz evropskih zemalja. Ova tendencija nastavljena je i u devedesetim godinama, a postoji i danas. Svaki pazarni dan bio je praznik i za kupce i za prodavce. Na bijeljinsku zelenu pijacu dolazili su ljudi sa raznih strana u potrazi za svježim voćem i povrćem za spremanje zimnice. Najviše ljudi je dolazilo iz Tuzle, Sarajeva i Beograda, a mještani su na pijacu dolazili, ne samo kako bi se snabdjeli svježim namirnicama, već i zbog susreta sa poznanicima i rodbinom iz grada i okoline, zbog druženja, često nepotrebnog cjenkanja za paru ili dvije ili jednostavno da budu viđeni.
U aprilu 1992. godine porušeno je prema već odobrenom planu staro pijačno pročelje i na njegovom mjestu je izgrađeno novo sa savremenim lokalima, shodno potrebama današnjih trgovinskih i drugih uslužnih djelatnosti.
Nove bijeljinske pijace
Uz već postojeće pijace o kojima smo govorili i koje imaju višedecenijsku tradiciju u gradu vrijedi napomenuti da je pijaca automobila u Bijeljini otvorena početkom decembra 1984. godine. Razni bijeljinski buvljaci koji su poslednjih godina, moramo priznati, odigrali značajnu ulogu u snabdjevanju većine stanovništva različitom robom, priča su za sebe. Ipak, sasvim je izvjesno da će u nekom budućem vremenu i sami naći mjesto u istraživanju i tumačenju socijalno-ekonomskih i kulturno-istorijskih fenomena u razvoju Bijeljine. U istoriografiji grada i u svijesti njegovih stanovnika, bijeljinske pijace imaju nezaobilazno mjesto.
Semberija info
