KADA JE PIŠČEVA MUZA U BOCI
Novo izdanje časopisa „Gradac” posvećeno je upravo povezanosti književnosti i alkoholizma
Kakva je veza između kreativnosti i samodestrukcije, po onoj Balzakovoj maksimi da je porok cijena koju genije plaća zlu, tema je koju istražuje po mnogo čemu jedinstveno izdanje časopisa „Gradac” nazvano „Književnost i alkohol”.
Na primjeru najvećih autora svjetske književnosti, kao i na osnovu odlomaka iz njihovih djela, iz kojih kao da teku rijeke alkohola, pokazano je da umjetnik u opijanju i samozaboravu doseže nivoe podsvjesnog do kojih se ne dolazi u racionalnom i svjesnom stanju. Međutim, ta kratkotrajna lakoća koja pruža nadahnuće i vizije drugačijih univerzuma preobražava se ubrzo u tegove delirijuma tremensa, periode bez stvaralaštva, mirise bolničkih soba.
Kako je to u autobiografskom spisu „Kralj alkohola” objasnio Džek London, akloholizam je duševnog porijekla, a razvija se u društvu, jer malo ko počinje da pije sam. On opisuje prepune, zadimljene krčme, gdje je za njega prva asocijacija u vezi sa pijančenjem bilo drugarstvo, u blizanačkoj vezi sa alkoholom, uz rasprave o Bogu, umjetnosti i demokratiji, o životu.
Tako je bilo i kasnije, u 20. vijeku, između dva rata, u periodu u kojem je alkoholizam bio u tijesnoj povezanosti sa umjetničkim stvaranjem, naročito među američkim piscima, i to onima koji su živjeli u Parizu.
Ipak, krčme i mjesta za opijanje oduvijek su označavala raspojasanost i subverzivnost, sastajališta dokone radničke klase i politički radikalizam, opasan po vladajući poredak. U našoj verziji, umjetnički i novinarski kvart sačinjen od legendarnih kafana oko „Politike”, nekada poznat kao „Bermudski trougao”, važio je ne samo za boemsko mjesto već i za svojevrsni studio u kojem je kreiran dio javnog mnjenja, odakle su lansirane „nezvanične vijesti”.
Privlačnost ispovijesti Džeka Londona počiva i na tom intimnom iskustvu pisca koji ostaje sam sa svojim alkoholnim nadahućem:
- Sjedio bih za svojim pisaćim stolom i igrao se perom i hartijom, ali nisam uspijevao da nađem riječi. Moj mozak više nije mogao da smisli nijednu misao, jer je stalno bio opsjednut samo jednom mišlju ‒ da se na drugoj strani sobe, u ormaru za piće, nalazi „džon barlikorn”. Kad bih u očajanju popio jednu čašu, mozak bi mi se odmah oslobodio i počeo da izbacuje hiljadu riječi.
U prilog tome da porok pijančenja uzima veliki danak govori i sledeći zaključak iz pera velikog pisca: „Svaki podvig iz veoma davnih dana i nedelja života proživljenog u ludim, veličanstvenim trenucima, mora se platiti skraćenjem života, a često i uz zelenašku kamatu.”
Da su pisci, a među njima posebno nobelovci ‒ velike ispičuture, pokazuje i tekst Alberta Rotenberga „Muza u boci”. Autor opisuje nobelovca Vilijama Foknera, koji je 1937. godine u hotelskoj sobi obeznanjen od pića pao na parnu cev u kupatilu i zadobio opekotine trećeg stepena. Drugom prilikom je u delirijumu pao niz stepenice svoje kuće i ugruvao se. Kao da istražuje jedan od najvećih umjetničkih fenomena, Rotenberg se udubio u nabrajanje pisaca koji su bili alkoholičari, pa je zaključio da je od osam američkih autora koji su dobili Nobelovu nagradu, njih pet u nekom periodu života patilo od ozbiljnog alkoholizma. On čak ima jednu internacionalniju listu literata i poeta „alkosa” među kojima su Edgar Alan Po i Bodler, Viktor Igo, već pomenuti Džek London, zatim, Luiza Bogan, Truman Kapote, Džon Čiver, Frensis Skot Ficdžerald, Stiven Krejn, Judžin O’Nil, Teodor Drajzer, Doroti Parker, Sinkler Luis, Robert Louel, Džon Stajnbek, Ernest Hemingvej, Malkolm Lauri (koji je zaista ozbiljno potezao flašu, te je njemu i čuvenom mu romanu „Ispod vulkana” u ovom izdanju posvećeno više tekstova). Na listi su i Džon O’Hara, Tomas Vulf, Dilan Tomas, Tenesi Vilijams, Džon Čiver i mnogi drugi. Spas u boci tražio je i Čarls Džekson, autor romana „Izgubljeni vikend”, čiji je glavni junak pisac-alkoholičar. Takođe rijeke pića ispijaju i junaci proze Hemingveja, Keruaka, Rejmonda Čendlera, Bukovskog i spisateljice Karson Makalers.
Među slikarima dobar cug imali su Mark Rotko, Aršil Gorki, Džekson Polok i Vilem de Kuning. Kao protivtežu, a i istini za volju, Rotenberg navodi i pisce apstinente, koje piće uopšte nije zanimalo, a među njima su nobelovci Isak Baševis Singer i Sol Belou, Tomas Man, Marsel Prust, pa čak, za neverovati, i veliki Šekspir.
Objašnjenje razloga zbog kojih pisci posežu za alkoholom Rotenberg vidi u „savladavanju anksioznosti koju stvara sam kreativni proces”, i zbog toga što su umjetnici nervozni ili depresivni dok stvaraju, pa se upuštaju u ljubavne avanture ili piju.
„Muza možda nije u samoj boci, ali alkohol, reklo bi se, pomaže stvaraocu da se nosi s njenom slavom i prijetnjom”, tumačenje je ovog autora.
Ima nekog smisla u tome što je Tin Ujević prepoznao razlike između naroda koji piju pivo i onih kojima je draže vino. Pjesnici slave vino, dionizijski element nadahnuća, o čemu je govorio i gracilni Jinger, ljubitelj mačaka. Beket je volio viski, poslije premijera oči su mu blistale uz šampanjac, ali iako bi nekad pretjerao, nikada nije izgledao pijano.
Pijanstvo može da bude metafora i jedna pesrpektiva viđenja grada, a Pariz je oduvijek bio grad kafea i barova, posebno između dva rata, gdje su umjetnici pićem iskazivali neku vrstu pripadnosti i stava. Dekadencija je bila u neobičnoj povezanosti sa visokom kulturom, a Hemingvej je primjetio da je dvadesetih godina 20. vijeka umjetnički rad bio „uzurpiran površnim prividom boemstva”. Džejms Nikols upravo u kafeima, a nekada krčmama, vidi taj fenomen „đavolovog dvorca” u kojem se u francuskoj književnosti, još od Vijona i Rablea do danas, susreću utopijsko i neprihvatljivo.
Crna rolka, diskusije do zore, muzika i piće bili su poza i stil francuskih egzistencijalista. Simon de Bovoar opisala je jednu pijanu žurku u kojoj je „Dora Mar oponašala borbu sa bikovima, Sartr je dirigovao orkestrom iz kredenca, a Keno i Bataj su vodili dvoboje flašama”. Tako su oni podražavali kreativni haos.
„Dok se tijelo raspada, duh je sve jači”, pjevao bi u skladu sa takvim haosom Džim Morison, uvijajući se kao gušter koji skida opnu fizičkog postojanja, predajući se tajni sa one druge strane...
Kakva je veza između kreativnosti i samodestrukcije, po onoj Balzakovoj maksimi da je porok cijena koju genije plaća zlu, tema je koju istražuje po mnogo čemu jedinstveno izdanje časopisa „Gradac” nazvano „Književnost i alkohol”.
Na primjeru najvećih autora svjetske književnosti, kao i na osnovu odlomaka iz njihovih djela, iz kojih kao da teku rijeke alkohola, pokazano je da umjetnik u opijanju i samozaboravu doseže nivoe podsvjesnog do kojih se ne dolazi u racionalnom i svjesnom stanju. Međutim, ta kratkotrajna lakoća koja pruža nadahnuće i vizije drugačijih univerzuma preobražava se ubrzo u tegove delirijuma tremensa, periode bez stvaralaštva, mirise bolničkih soba.
Kako je to u autobiografskom spisu „Kralj alkohola” objasnio Džek London, akloholizam je duševnog porijekla, a razvija se u društvu, jer malo ko počinje da pije sam. On opisuje prepune, zadimljene krčme, gdje je za njega prva asocijacija u vezi sa pijančenjem bilo drugarstvo, u blizanačkoj vezi sa alkoholom, uz rasprave o Bogu, umjetnosti i demokratiji, o životu.
Tako je bilo i kasnije, u 20. vijeku, između dva rata, u periodu u kojem je alkoholizam bio u tijesnoj povezanosti sa umjetničkim stvaranjem, naročito među američkim piscima, i to onima koji su živjeli u Parizu.
Ipak, krčme i mjesta za opijanje oduvijek su označavala raspojasanost i subverzivnost, sastajališta dokone radničke klase i politički radikalizam, opasan po vladajući poredak. U našoj verziji, umjetnički i novinarski kvart sačinjen od legendarnih kafana oko „Politike”, nekada poznat kao „Bermudski trougao”, važio je ne samo za boemsko mjesto već i za svojevrsni studio u kojem je kreiran dio javnog mnjenja, odakle su lansirane „nezvanične vijesti”.
Privlačnost ispovijesti Džeka Londona počiva i na tom intimnom iskustvu pisca koji ostaje sam sa svojim alkoholnim nadahućem:
- Sjedio bih za svojim pisaćim stolom i igrao se perom i hartijom, ali nisam uspijevao da nađem riječi. Moj mozak više nije mogao da smisli nijednu misao, jer je stalno bio opsjednut samo jednom mišlju ‒ da se na drugoj strani sobe, u ormaru za piće, nalazi „džon barlikorn”. Kad bih u očajanju popio jednu čašu, mozak bi mi se odmah oslobodio i počeo da izbacuje hiljadu riječi.
U prilog tome da porok pijančenja uzima veliki danak govori i sledeći zaključak iz pera velikog pisca: „Svaki podvig iz veoma davnih dana i nedelja života proživljenog u ludim, veličanstvenim trenucima, mora se platiti skraćenjem života, a često i uz zelenašku kamatu.”
Da su pisci, a među njima posebno nobelovci ‒ velike ispičuture, pokazuje i tekst Alberta Rotenberga „Muza u boci”. Autor opisuje nobelovca Vilijama Foknera, koji je 1937. godine u hotelskoj sobi obeznanjen od pića pao na parnu cev u kupatilu i zadobio opekotine trećeg stepena. Drugom prilikom je u delirijumu pao niz stepenice svoje kuće i ugruvao se. Kao da istražuje jedan od najvećih umjetničkih fenomena, Rotenberg se udubio u nabrajanje pisaca koji su bili alkoholičari, pa je zaključio da je od osam američkih autora koji su dobili Nobelovu nagradu, njih pet u nekom periodu života patilo od ozbiljnog alkoholizma. On čak ima jednu internacionalniju listu literata i poeta „alkosa” među kojima su Edgar Alan Po i Bodler, Viktor Igo, već pomenuti Džek London, zatim, Luiza Bogan, Truman Kapote, Džon Čiver, Frensis Skot Ficdžerald, Stiven Krejn, Judžin O’Nil, Teodor Drajzer, Doroti Parker, Sinkler Luis, Robert Louel, Džon Stajnbek, Ernest Hemingvej, Malkolm Lauri (koji je zaista ozbiljno potezao flašu, te je njemu i čuvenom mu romanu „Ispod vulkana” u ovom izdanju posvećeno više tekstova). Na listi su i Džon O’Hara, Tomas Vulf, Dilan Tomas, Tenesi Vilijams, Džon Čiver i mnogi drugi. Spas u boci tražio je i Čarls Džekson, autor romana „Izgubljeni vikend”, čiji je glavni junak pisac-alkoholičar. Takođe rijeke pića ispijaju i junaci proze Hemingveja, Keruaka, Rejmonda Čendlera, Bukovskog i spisateljice Karson Makalers.
Među slikarima dobar cug imali su Mark Rotko, Aršil Gorki, Džekson Polok i Vilem de Kuning. Kao protivtežu, a i istini za volju, Rotenberg navodi i pisce apstinente, koje piće uopšte nije zanimalo, a među njima su nobelovci Isak Baševis Singer i Sol Belou, Tomas Man, Marsel Prust, pa čak, za neverovati, i veliki Šekspir.
Objašnjenje razloga zbog kojih pisci posežu za alkoholom Rotenberg vidi u „savladavanju anksioznosti koju stvara sam kreativni proces”, i zbog toga što su umjetnici nervozni ili depresivni dok stvaraju, pa se upuštaju u ljubavne avanture ili piju.
„Muza možda nije u samoj boci, ali alkohol, reklo bi se, pomaže stvaraocu da se nosi s njenom slavom i prijetnjom”, tumačenje je ovog autora.
Ima nekog smisla u tome što je Tin Ujević prepoznao razlike između naroda koji piju pivo i onih kojima je draže vino. Pjesnici slave vino, dionizijski element nadahnuća, o čemu je govorio i gracilni Jinger, ljubitelj mačaka. Beket je volio viski, poslije premijera oči su mu blistale uz šampanjac, ali iako bi nekad pretjerao, nikada nije izgledao pijano.
Pijanstvo može da bude metafora i jedna pesrpektiva viđenja grada, a Pariz je oduvijek bio grad kafea i barova, posebno između dva rata, gdje su umjetnici pićem iskazivali neku vrstu pripadnosti i stava. Dekadencija je bila u neobičnoj povezanosti sa visokom kulturom, a Hemingvej je primjetio da je dvadesetih godina 20. vijeka umjetnički rad bio „uzurpiran površnim prividom boemstva”. Džejms Nikols upravo u kafeima, a nekada krčmama, vidi taj fenomen „đavolovog dvorca” u kojem se u francuskoj književnosti, još od Vijona i Rablea do danas, susreću utopijsko i neprihvatljivo.
Crna rolka, diskusije do zore, muzika i piće bili su poza i stil francuskih egzistencijalista. Simon de Bovoar opisala je jednu pijanu žurku u kojoj je „Dora Mar oponašala borbu sa bikovima, Sartr je dirigovao orkestrom iz kredenca, a Keno i Bataj su vodili dvoboje flašama”. Tako su oni podražavali kreativni haos.
„Dok se tijelo raspada, duh je sve jači”, pjevao bi u skladu sa takvim haosom Džim Morison, uvijajući se kao gušter koji skida opnu fizičkog postojanja, predajući se tajni sa one druge strane...
